Wyjaśnienie krzywej Phillipsa: inflacja kontra bezrobocie
Krzywa Phillipsa jest kamieniem węgielnym współczesnej makroekonomii. Krzywa ta przedstawia historyczną zależność pomiędzy dwoma kluczowymi wskaźnikami ekonomicznymi: inflacją i bezrobociem. Opiera się ona na założeniu, że gdy bezrobocie spada, inflacja ma tendencję do wzrostu — i odwrotnie. Ale czy ta równowaga jest nadal aktualna w dzisiejszej gospodarce?
TL;DR
- Krzywa Phillipsa: teoretyczny model łączący inflację z bezrobociem.
- Pochodzenie: opracowana została w 1958 roku przez A.W. Phillipsa z wykorzystaniem danych o wynagrodzeniach w Wielkiej Brytanii.
- Początkowe zastosowanie: zapewnienie metody równoważenia polityki gospodarczej.
- Krytyka: okres stagflacji w latach 70. podważył założenia tego wskaźnika.
- Współczesny pogląd: obecnie uwzględnia oczekiwania inflacyjne i długoterminową stabilność.
Początki krzywej Phillipsa
Krzywa Phillipsa została po raz pierwszy wprowadzona przez ekonomistę A.W. Phillipsa, który przeanalizował dane z Wielkiej Brytanii obejmujące prawie sto lat. Zauważył, że okresy niskiego bezrobocia często wiązały się z rosnącymi płacami, którą później powiązał z ogólną inflacją cenową. To spostrzeżenie stało się podstawą krzywej, która obecnie nosi jego imię.
Początkowo wydawało się, że decydenci polityczni mogą kontrolować inflację i bezrobocie poprzez kompromisy – obniżając jedno poprzez akceptację większego poziomu drugiego. Idea ta miała duży wpływ na decyzje gospodarcze w połowie XX wieku.
Jak działa krzywa
U podstaw krzywej Phillipsa leży odwrotna zależność:
- Gdy bezrobocie jest niskie: pracownicy mają większą siłę przetargową, co prowadzi do wzrostu płac i wyższych cen (inflacji).
- Gdy bezrobocie jest wysokie: wzrost płac spowalnia, hamując inflację.
Ta dynamika doprowadziła do przekonania, że rządy mogą kontrolować wyniki gospodarcze poprzez dostosowanie polityki w celu „wyboru” między inflacją a bezrobociem.
Podważanie teorii
Kryzys w latach 70.
Kryzys naftowy w latach 70. przyniósł niepokojące zjawisko: stagflację - rosnącą inflację i bezrobocie występujące jednocześnie. Wynik ten był sprzeczny z przewidywaniami krzywej Phillipsa, co sugeruje, że jej założenia były zbyt uproszczone.
Wprowadzenie oczekiwań
Ekonomiści tacy jak Milton Friedman i Edmund Phelps argumentowali, że oryginalny model ignorował kluczowy czynnik: oczekiwania. Wprowadzili oni koncepcję, zgodnie z którą ludzie i przedsiębiorstwa przewidują przyszłą inflację i odpowiednio dostosowują swoje zachowania. W rezultacie tylko nieoczekiwana inflacja mogła tymczasowo zmniejszyć bezrobocie.
Doprowadziło to do powstania krzywej Phillipsa opartej na oczekiwaniach, która uwzględnia wpływ przekonań związanych z inflacją na decyzje gospodarcze.
Perspektywy krótkoterminowe a długoterminowe
Na krótką metę
Krzywa zachowuje pewną prawidłowość w krótkich okresach. Gdy inflacja zaskoczy opinię publiczną, zatrudnienie może tymczasowo wzrosnąć. Banki centralne mogą to wykorzystać w nagłych sytuacjach, stosując ekspansywną politykę w celu stymulowania rozwoju gospodarczego.
Na dłuższą metę
Z czasem jednak gospodarka powraca do „naturalnej” stopy bezrobocia, znanej również jako stopa bezrobocia nieprzyspieszająca inflacji (NAIRU). Wtedy związek między inflacją a bezrobociem staje się mniej przewidywalny, a krzywa spłaszcza się.
W takim długoterminowym scenariuszu każda próba utrzymania bezrobocia poniżej naturalnej stopy prowadzi po prostu do trwałej inflacji, bez realnych korzyści w zakresie tworzenia miejsc pracy.
Wpływ na decyzje polityczne
Zrozumienie krzywej Phillipsa od dawna stanowi wytyczną dla banków centralnych i rządów:
- Polityka monetarna: instytucje takie jak Bank Anglii lub Europejski Bank Centralny wykorzystują stopy procentowe do osiągnięcia równowagi między kontrolą inflacji a wzrostem zatrudnienia.
- Polityka fiskalna: decyzje dotyczące wydatków rządowych często mają wpływ zarówno na ceny, jak i na poziom zatrudnienia.
Jednak ze względu na niespodzianki, które miały miejsce w przeszłości - takie jak kryzys w latach 70. i globalne zmiany na rynkach pracy - współcześni decydenci stosują ten model ostrożnie i w połączeniu z innymi narzędziami.
Znaczenie dzisiaj
W ostatnich dziesięcioleciach wartość prognostyczna krzywej Phillipsa uległa osłabieniu. Powodów jest kilka:
- Globalizacja: międzynarodowe rynki pracy i łańcuchy dostaw ograniczyły krajowy wzrost płac.
- Postęp technologiczny: automatyzacja i cyfryzacja zmieniły dynamikę zatrudnienia.
- Cel inflacyjny: zaangażowanie banków centralnych w niską, stabilną inflację zakotwiczyło oczekiwania, sprawiając, że inflacja w mniejszym stopniu reaguje na zmiany bezrobocia.
Pomimo tych różnic krzywa Phillipsa pozostaje cennym modelem do nauczania, ilustrującym kruchą zależność między inflacją a zatrudnieniem - nawet jeśli jej rzeczywiste zastosowanie wymaga szerszego spojrzenia ekonomicznego.
Podsumowanie
Krzywa Phillipsa kształtowała myślenie o ekonomii przez ponad pół wieku. Chociaż początkowo sugerowała bezpośrednią zależność między inflacją a bezrobociem, rzeczywiste wydarzenia pokazały, że związek ten jest znacznie bardziej złożony. Nowoczesne wersje krzywej, uwzględniające oczekiwania inflacyjne i długoterminowe trendy, oferują bardziej dopracowany obraz sytuacji.
Chociaż krzywa Phillipsa nie dostarcza wszystkich odpowiedzi, pozostaje ona podstawową koncepcją pozwalającą zrozumieć sposób funkcjonowania gospodarek oraz powody, dla których równoważenie wzrostu gospodarczego ze stabilnością stanowi nieustannie ewoluujące wyzwanie.
